Nederlandse Vereniging voor
Cardiologse
IL*
AL, AIP_ inimm~~~~~~,wi.w .-
-
In memorlam Op 12 december 2001 overleed Pe Twisk op 48-jarige
leeffijd.
Hij werd op 6 maart 1953 te Amsterdam geboren en volgde zijn opleiding cardiologie in Pe Twiwk het Catharina Ziekenhuis te Eindhoven onder leiding van dr. El Gamal. In 1989 werd hij geregistreerd als cardioloog, waarna hij als interventiecardioloog naar het Academisch Ziekenhuis Groningen vertrok. Daar vervulde hij deze functie met veel plezier op de afdeling Hartkatheterisatie. Maar als definitieve plek koos hij toch voor een perifeer ziekenhuis: in 1992 werd hij opgenomen in de maatschap Interne Geneeskunde/ Cardiologie van het Delfzicht Ziekenhuis. In die periode beoefende hij de cardiologie met veel interesse en deskundigheid, en bleefhij de invasieve kantvan het vak een warm hart toedragen. Toch bleefhij breed gefnteresseerd in het vak, getuige zijn deelname aan velerlei cursussen en workshops. Ook kon hij altijd in zijn werkzaamheden gestoord worden voor een interessante casus; zijn klinische
bilk werd door iedereen gewaardeerd. Na korte tijd kreeg hij uitbreiding, zodat hij zich ook kon wijden aan bestuurszaken. Hij participeerde in het stafbestuur, het bestuur van de NoordNederlandse Vereniging voor Cardiologie en verder in diverse stafcommissies. Behalve cardioloog was hij een enthousiaste pc-gebruiker, die zich zowel met hardware- als softwareaspecten bezighield. Voor iedereen die belangstelling had voor zijn favoriete programma Flight Simulator was hij bereid zowel demo's als trouble shooting te verzorgen. 252
NWC-bestuur Dr. MJ. de Boer, voorzitter. Prof. dr. E.E. van der Wall, vice-voorzitter. Dr. R.F. Visser, secretaris. W.M. Muijs van de Moer, thesaurier. NWC-bureau Mevrouw A. Veen-van Eck, directeur. Postbus 19192, 3501 DD Utrecht. Tel.: 030-234 50 00, fax: 030-234 50 02, e-mail: bureaufnyvc.nl
Redactie Nieuwsbrief Mw. A. Veen-van Eck, coordinatie. Dr. R.F. Visser, DB-zaken. Tel.: 030-234 50 00, fax: 030-234 50 02,
e-mail: bureau0nwc.nl
Daarnaast was hij een deskundige op het terrein van vliegvissen. Hij vervaardigde zelf diverse materialen voor deze sport, die hij altijd tijdensvakanties beoefende. Gaandeweg kon hij zijn hobby's overbrengen op zijn twee zonen Lars en Erik, die nog op de basisschool zitten. Gezien het plotselinge overlijden van Pe zal het verwerken hiervan voor hen zeker moeilijk zijn.
Wlj wensen zijn vrouw Bea en de twee kinderen Lars en Erik veel sterkte toe in het dragen van dit groot verlies. Als maatschap internisten/cardiologen zulen wij hem missen en wij zijn dankbaar voor wat hij voor het ziekenhuis heeft kunnen betekenen.
J.N. Spanjaard, cardioloog. DelfzichtZiekenhuis, DelidjI.
ESC 2002 BerlUn In Berlijn vindt van 31 augustus tot en met 4 september 2002 het 24e congres van de European Society of Cardiology plaats. Hier wordt wetenschappelijke informatie uitgewisseld op het gebied van cardiovasculaire (patho)fysiologie, epidemiologie, klinische research en
praktijk, diagnostische procedures (imaging etc.), atherosclerotisch hartlijden, kleplijden, hartfalen en ritmestoormissen. Nieuw op het congres zijn de Basic Science Sessions, onder meer gericht op de vasculaire biologie, de biologie van de hartspier, en de moleculaire biologie. Ook nieuw zijn de Focus Cardiology Practise sessions: interactieve sessies, speciaal gericht op de klinische problemen in de dagelijkse praktijk. Net zoals in vorige jaren kan men 'live' kennis nemen van de nieuwe ontwikkelingen in de interventiecardiologie. Op de laatste dag wordt in een sessie van 90 minuten een samenvatting van de belangrijkste items gegeven. Zoals gebruikelijk, maar vooral wegens het grote succes van de afgelopen jaren, organiseert de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) een receptie voor haar leden op zaterdag 31 augustus vanaf 18.30 uur. De NVVC zal, samen met het CardioVasculair Onderwijs Instituut (CVOI) en de Werkgroep Cardiologische Centra Nederland (WCN), in Berlijn een stand inrichten in de expositieruimte. Deze stand heeft de functie van meeting point voor de Nederlandse collega-cardiologen. Er zijn bovendien faciliteiten om te e-mailen en te faxen. De hoofdstad van Duitsland is goed bereikbaar, per trein, auto of vliegtuig. De veelbewogen ge-
Netherlands Heart Journal, Voluc 10, Number 5, May 2002
Nederlandse Vereniging voor Cardiologie
Nieuwsbrief
schiedenis van de stad en de modernisering na de Duitse eenwording maken een bezoek aan de stad zeker de moeite waard (www.berlijn.nl). Het bestuur van de NVVC hoopt dat weer veel Nederlandse cardiologen actief zullen deelnemen aan het congres, dat naast de grote Amerikaanse congressen van het ACC (American College of Cardiology) en de American Heart
Association definitief een belangrijke internationale positie heeft ingenomen (www.escardio.org).
Kandidaatleden - Dr. B.J.L.G. de Smet, cardioloog i.o., UMC, Utrecht; - Mw. L.K. Valk, arts-assistent, Diakonessenhuis, Utrecht; - M.E.K.L. Liem, agnio, AZR-Dijkzigt, Rotterdam; - Mw. M.C.P. Haverkamp, cardioloog i.o., LUMC, Leiden; - M. Voskuil, arts-onderzoeker, AMC, Amsterdam; - A.H.M. Knook, cardioloog i.o., Zuiderziekenhuis, Rotterdam; - H.A. Hauer, agnio, Ziekenhuis Leyenburg, Den Haag; - C.J. Begeman, cardioloog.
De NVVC-stand werd druk bezocht.
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
253
Begeleidingscommissie Hartinterventies Nederland
Nieuwsbrief
Begeleldingscommissie Hartinterventles Nederland Wachtlljstlnventarlsatle PTCA en hartoperaties - pelldatum 18 februarl 2002 Dr. K. T. Koch, secretaris BHN, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam. Ziekenhuls AMC Amphia Antonius AZG AZM Catharina EMC/Dijkzigt LUMC OLVG UMCN UMCU VUMC Weezenlanden Totaal
Voorpelde wachttUd
Md_eo wactld PTCA In numanden
PTCA In maanden 1 0,75 1,25 2 2 1,5 1,25 1 0,25 1,50 0,25 2 I
1
0,75 0,6 1,5
0,75 1,5 0,50
0,75 0,25 0,75 0,25 1,50 0,75
Aantal patnton op de PTCA-wachtlUst ad :'2 m1 totaal .3 maanden 48 0 0 57 11 6 85 0 0 60 0 0 49 0 0 75 0 0 0 48 0 0 48 0 5 0 0 I 36 0 26 0 0 0 36 0 57 0 0 12 630 6
NB: informatie over wachttijden te verkuijgen bij het desbetreffende ziekenhuls.
ZIekenhuls
Voorspelde wachttwjd
hartowpoatles In maanden AMC Amphia Antonius AZG AZM Catharina
EMC/Dijkzigt LUMC OLVG UMCN UMCU VUMC Weezenlanden Totaal
254
Aantal pa n op de hartoperatlevachtllst Mewauchtw,Jd :o2 madn 3 maanden ha_toperatle In maanden total
1,75 0,75 5,5 8
0,75 0,75
4 1,75 4 5 2 5 3 >3
1,50 1,75 2 3
7,5
1,8
2 2,5
2 3 2 2,5
60 93 353 98 122 183 105 72 126 154 102 94 208 1770
12 16 161 55 44 19 45 61 8 16 45 42 117 641
6 9 90 47 22 8 25 49 0 14 4 33 73 380
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
Card io Vasculair Onderwcrijs. -Institu ut _w'M a
Tour d'horkzon 2002 Het eerste Tour d'horizon symposium in 2001 was een succes. In dit congres van de Commissie Kwaliteit en CVOI wordt er naar gestreefd de 'state-of-the-art' en de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de cardiologie weer te geven. Dit jaar is gekozen voor een grotere verscheidenheid aan onderwerpen. Aan de orde komen onder andere de ontwikkelingen op het gebied van beeldvorming, structuur en fysiologie van de coronairvaten, genetica en ziektebeelden, richtlijnen en nieuwe therapeutische
ontwikkelingen bij hartfalen, ontwikkelingen op het gebied van de moleculaire cardiologie en nieuwe technieken in het catheterisatielaboratorium. Tijdens het diner discussiant zal gediscussieerd worden over de toekomst van de cardiologie, die anders dan sommigen willen doen geloven, schitterend is. . Dr. H.R. Michels, cardioloog, directeur. Mw. N.M. Panhuyzen-Goedkoop, cardioloog,
co6rdinator. Mw. K.B. Schick, office manager. CVOI-bureau, Postbus 19192, 3501 DD Utrecht, tel.: 030-234 50 01. fax: 030-234 50 02, e-mail: [email protected]
M.J.M. Cramer, Commissie Kwaliteit NVVC. H.R. Michetls CVOI.
Vrljdag 31 mel 2002 09.00 09.30
Ontvangst en inschrijving Opening
H.R Michels
Voorzitters: M.J.M. Cramer en W. Jaarsma 09.40 New concepts in cardiology: new insights in the ECG 10.05 Cardiovascular MRI: the 'bright' perspective 10.30 Cardiac ultrasound: the revolution goes on! 10.55 Koffie
A.P.M. Gorgels A.C. van Rossum J.RT.C. Roelandt
Voorzitters: C. Borst en P.A.F.M. Doevendans 11.30 Inflammation, infection and coronary plaque vulnerability 11.55 The aorta: from genes to dissection 12.20 Genetics & rhythm
A.C. van der Wal B.J.M. Mulder A.A.M. wilde
Voorzitters: M.J. de Boer en H.A. Bosker 13.45 Adult stem cells: should cardiologists become haematologists? 14.10 Percutaneous interventions in all vessels; 20 years experience 14.35 Thee 15.00 The new Dutch multidisciplinary guideline of chronic heart failure: a 'heartache less' 15.25 Interventions in heart failure 16.00 New devices in heart failure
16.25 18.30 19.30 22.00
Sluiting Aperitief Diner discussiant: The future of cardiology Einde
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
A.J. Rabelink J.M.P.G. Ernst W.L. Mosterd M.J. Schalij A. Meijer
M.J.M. Cramer
o.l.v. E.E. van der Wall
255
CardioVasculair Onderwijs Instituut
Zaterdag 1 juni 2002 09.00 Opening
M.J.M. Cramer
Voorzitters: A.J van Boven en B.J. W.M. Rensing 09.10 From Yentl to Ruth 09.35 New drugs 10.00 Transradial coronary access 10.25 Koffie
A.H.E.M. Maas J.H. Comel F. Kiemeneij
Voorzitters: V. Manger Cats en H.R. Michels 11.00 The cath lab ofthe future 11.25 Pre-hospital triage and reperfusion therapy 11.50 What's new in management of atrial fibrillation? 12.15 Molecular imaging of programmed cell death
P.J. de Feyter F.W.A. Verheugt H.J.G.M. Crijns L. Hofstra
12.40 13.00
Sluiting Einde
H.R Michels
Doelgroep Cardiologen (in opleiding).
NWC-accredltatle 16 punten. Aanmelding U kunt zich aanmelden door ondertekening van de eenmalige incassokaart voor een bedrag van 6 200,- (inclusiefovemachting). Aanmelding geschiedt op volgorde van binnenkomst van het machtigingskaartje.
Annuleren Tot 14 dagen van tevoren wordt C 50,- in rekening gebracht, daama bent u het gehele bedrag verschuldigd. Voor meer Informatie
CVOI-bureau, Postbus 19192, 3501 DD Utrecht, tel.: 030-234 50 01, fax: 030-234 50 02, e-mail: [email protected],
website: www.cvoi.org.
256
Netherlands Hcart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
Cardio Vasculair Onderwijs Instituut
Programma
CVOI
Tour de I'Europe: Coronair scierose De komst van de Euro is een zeer tastbaar bewijs van de verdere eenwording van Europa. Dit geldt niet alleen voor
de economische ontwikkeling maar ook voor vele andere zaken zoals regel- en wetgeving. Binnen de Europese cardiologie speelt de European Society of Cardiology een steeds belangrijkere rol bij de harmonisatie van onder andere postacademisch onderwijs en richtlijn ontwikkeling. In navolging van de succesvolle nationale Tour d' horizon programma's organiseert het CVOI dit jaar voor het eerst een Tour de l'Europe in het European Heart House in Nice. Hier zal aandacht besteed worden aan nascholingsprogramma's binnen Europa
en de werkwijze bij het opstellen van richtlijnen in de cardiologie. Naast deze organisatorische aspecten zullen natuurlijk ook ontwikkelingen in het onderzoek aan bod komen. Gekozen is voor het brede thema atherosclerose. Dit onderwerp zal zowel vanuit technisch perspectief, namelijk de visualisatie van de instabiele plaque, als vanuit meer basaal pathofysiologisch perspectief belicht worden. De deelonderwerpen zul-
len steeds door twee inleiders worden behandeld. De eerste spreker zal ingaan op de laatste ontwikkelingen op zijn/ haar terrein waarna vervolgens de tweede spreker deze ontwikkelingen in een breder perspectiefzal plaatsen en de consequenties voor de dagelijkse praktijk zal bespreken. Wij zijn ervan overtuigd dat de zeer enthousiaste faculty een boeiend en leerzaam programma zal brengen. We zijn erkentelijk voor de unrestricted grant van de firma Novartis die deze belangrijke nascholing mogelijk maakt. D
W.H. van Gilst en H.R. Michels, programmaleiders.
Programma Tour de l'Europe: Coronair sderose 5-8 juni 2002, European Heart House, Sophia Antipolis, Frankrijk
Woensdagavond 5 juni 2002 21.00
Vertrek vanaf Rotterdam Airport
Donderdag 6 juni 2002 Nederland in Europa 09.30 Opening 09.40 European Society of Cardiology 10.10 Continuing Medical Education (CME) in Nederland 10.40 Continuing Medical Education (CME) in Europa: European Board on Accreditation in Cardiology (EBAC) 11.10 11.40 12.10 12.40 13.10
Koffie Union Europeenne Medicine Specialist (UEMS) Richtlijnontwikkeling in Nederland en Europa Staatstoezicht op de volksgezondheid: dienaar ofdiender Lunch
W.H. van Gilst A. Howard H.R. Michels
J. Ortoli H. Weber J.W. Deckers J.H. Kingma
Vrijdag 7 juni 2002
Significante stenoseringen en kwetsbare plaques: Beeldvorming enfysiologische metingen
09.30 09.45 10.30
Flowmeting Drukneting Koffie
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
S. Chamuleau/B. de Bruyne G.J.W. Bech/J.J. Piek
257
CardioVasculair Onderwijs lnstituut
11.00 11.45
IVUS elastografie MRI
12.30
Lunch
A.F.M. van der Steen/H.W.M. Plokker J.J. Bax/E.E. van der Wall
Zaterdag 8 juni 2002 Van pathofysiologie tot Evidence Based Cardiology (EBC) Pathofysiologie, genetica 09.00 Inflammatie 09.30 Lokaal Renine-Angiotensine Systeem (RAS) 10.00 Koffie 10.30 Gerandomiseerd farmacologisch onderzoek 11.00 Resultaten van interventiestudies 11.30 Afsluiting 12.00 Einde 12.30
K Hovingh/P.A.F.M. Doevendans M. Meuwissen/M.J.A.P. Daemen L. Wagenaar/J. Smits
A.A. Voors/J.G.P. Tijssen W.J. van der Giessen/J.J.RM. Bonnier W.H. van Gilst
Aankomst Rotterdam Airport
22.00
Aanmelding U kunt zich aanmelden door ondertekening van de eenmalige incassokaart voor een bedrag van e 300,-. Aanmelding geschiedt op volgorde van binnenkomst van het machtigingskaarte.
Annuleren Tot 14 dagen van tevoren wordt E 50,- in rekening gebracht, daarna bent u het gehele bedrag verschuldigd. Voor meer informatie CVOI-bureau, Postbus 19192, 3501 DD Utrecht, tel.: 030-234 50 01, fax: 030-234 50 02, e-mail: [email protected], website: www.cvoi.org.
258
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
i__qw^
Cardio VasculIar Onderwijs Intiut* * Onderwtjs hnstttuu t P_s
De cardloloog te recht In toenemende mate wordt de medische professie geconfronteerd met een mondiger wordende patient en/of familie. Kwalijk is dit niet. Kritische gesprekken kunnen de medische professie ook van dienst zijn. De medicus practicus dient zorgvuldig te handelen en het beoogde behandelplan met de patient en/of familie te bespreken en de patient en/of familie te wijzen op de eventuele risico's en gevolgen van de voorgenomen behandeling. Dit was in feite reeds goed gebruik voor de inwerkingtreding van de wet BIG (Beroepsuitoefening In de
.~~~~~~~~~~~~~i
~
_.
~~~~~~~~~~~ ._da
Gezondheidszorg), waarin dit verplicht is gesteld. Soms wordt echter terecht of onterecht getracht om de dokter in een kwaad daglicht te stellen. Wanneer het medisch tuchtcollege u uimodigt om een klacht tegen u te behandelen, gaan u de haren overeind staan en krijgt u het gevoel dat dit toch onmogelijk is. Een
dergelijke casus kost u meer energie en tijd dan al uw patienten bij elkaar. In de CVOI-cursus 'De cardioloog te recht', die u in samenwerking met Mark Two Communications wordt aangeboden, wordt getracht u te confronteren met de 'ins and outs' rondom de gang naar het Tuchtcollege, hoe daarmee om te gaan en wat dit voor u als medicus practicus impliceert. u M.M. van Ditzhuijzen, R. van Nieuwenhuizen, cursusleiders.
Programma 'De cardioloog te recht'
Vrijdag 14juni 2002, Gertrudis kapel, Utrecht 09.30
Ontvangst en inschrijving
Dagvoorzitters: M.M. van Ditzhuijzen en R. van Nieuwenhuizen 10.00 Opening Status en ontwikkeling van klachten en claims in Nederland 10.10 10.35 Wettelijke plichten arts-patient relatie 11.00 Koffie 11.25 Ziekenhuis en specialist: een twee-eenheid 11.50 Preventie van klachten en claims Een zaak voor het tuchtcollege: ramp of relatiefrisico 12.15 12.40
Lunch
13.30
3 workshops in parallelsessie: Workshop 1
Workshop 2 Workshop 3 15.00
Thee
15.30
DE ZAAK: de cardioloog te recht
16.30
Sluiting Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
R- van Nieuwenhuizen D. Looten R van der Mark
H. Plokker J.E.L. Cremers H. van der Poel-Berkovits
Voorzitter: R van Nieuwenhuizen Consulent: D. Looten Voorzitter: H.R Michels Consulent: R. van der Mark Voorzitter: L. Relik-van Wely Consulent: H. van der Poel-Berkovits
259
CardioVasculair Onderwijs Instituut
Doelgroep Cardiologen (in opleiding) NWVaccreditatle 8 punten.
Aanmelding U kunt zich aanmelden door ondertekening van de eenmalige incassokaart voor een bedrag van £ 140,-. Aanmelding geschiedt op volgorde van binnenkomst van het machtigingskaartje. Annuleren Tot 7 dagen van tevoren wordt E 25,- in rekening gebracht, daama bent u het gehele bedrag verschuldigd. Voor meer Informatle
CVOI-bureau, Postbus 19192, 3501 DD Utrecht, tel.: 030-234 50 01, fax: 030-234 50 02, e-mail: [email protected], website: www.cvoi.org.
Regels voor accredltatle van na- en bljscholing door de NWC/Commissle Kwalltelt-CVOI Algemene bepalingen bij het indienen van accreditatieaanvragen 1. Aanmelding van een cursus/symposium dient ten minste twee maanden (datum binnenkomst CVOI) voor de geplande cursusdatum te geschieden bij de directeur van het CVOI. Voor werkgroepen en commissies van de NVVC en voor regionale cardiologenverenigingen wordt een aanvraagtermijn van een maand gehanteerd. 2. Aanmeldingsformulieren zijn te verkrijgen bij het CVOI-bureau; het verzoek tot accreditatie wordt pas in behandeling genomen na ontvangst van de volledig ingevulde formulieren. 3. Het aanmeldingsformulier dient vergezeld te gaan van het programma van de cursus/het symposium, een lijst van leden van de programmacommissie en de uitnodigingsbrief. 4. Tot goed gebruik behoort dat de uitnodigingsbrief op eigen briefpapier geschiedt en niet op briefpapier van de sponsor. 5. Het programma moet algemeen toegankelijk zijn voor elke in Nederland werkzame cardioloog (i.o.). D.w.z. individuele mailing aan alle Nederlandse cardiologen (i.o.) en/of tijdige publicatie in het tijdschrift Netherlands Heart Journal (voorheen: Cardiologie). 6. Het programma moet inhoudelijk van hoogstaand niveau zijn, gewaarborgd door een onaffhankelijke programmacommissie. 7. Accreditatie geschiedt op basis van inhoud en is onafhankelijk van de wijze van organisatie en de aard van sponsoring. 8. Rondom voor- en najaarscongressen van de NVVC wordt een accreditatievrije periode in acht genomen. Dit betekent dat vanaf de maandag voorafgaande aan genoemde congressen tot en met de zondag ema geen accreditatie aan andere cursussen of congressen kan worden verleend. (Besluit Algemeen Bestuur NVVC, december 1999.)
260
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
CardioVasculair Onderwijs Instituut
Cursusprogramma CVOI Datum 23 mei 2002
31 mei-i juni 2002
Titel/onderwerp/locatie 8e Echoavond Restaurant Hoog Brabant, Utrecht
Tour d'horizon 2002
Oranje Hotel, Noordwijk
Cursusleider B.J.M. Delemarre
Accreditatie 2 punten
M.J.M. Cramer/ H.R. Michels
16 punten 14 punten
5-8 juni 2002
Tour de l'Europe: coronair sclerose European Heart House, Sophia Antipolis, Frankrijk
W.H. van Gilst
14 juni 2002
De cardioloog te recht Gertrudis Kapel, Utrecht
R. van Nieuwenhuizen
8 punten
27 sept. 2002
Inspanningsfysiologie
J. Hoogsteen/B. Pluim
8 punten
Acute Cardiac Life Support
B.T.J. Meursing
8 punten
H.J.J. Wellens
8 punten
Nog niet bekend
11 oktober 2002
VVAA, Utrecht 7 november 2002
ECG cursus Slot Zeist
Overige symposla/cursussen geaccrediteerd door de Nederlandse Vereniging voor Cardlologle Datum
Titel/onderwerp/locatie
21 mei 2002
Niet farmacologische behandeling van hartritmestoomissen F.WA. Verheugt UMC St. Radboud, Nijmegen
2 punten
24 mei 2002
Moleculaire cardiologie in klinisch perspectief Postelse Hoeve, Tilburg
H.F. Baars
7 punten
9-11 juni 2002
Einthoven 2002: 100 years of electrocardiography, from diagnosis to treatment Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden
M.J. Schalij/ E.E. van der Wall
27 punten
28 juni 2002
Evidence Based Medicine in acute coronary syndromes Oranje Hotel, Noordwijk
F.WA. Verheugt
8 punten
12-13 sept. 2002
NVIC Najaarssymposium Nationaal Sport Centrum, Papendal, Arnhem
NVIC
15 punten
18-19 sept. 2002
Pacemakerpraktijk voor cardiologen i.o Bilderberg Hotel 't Speulderbos, Garderen
L.M. van Gelder
16 punten
30-31 okt. 2002
Pacemakerpraktijk voor cardiologen i.o. Bilderberg Hotel Kasteel * Kerckebosch, Zeist
L.M. van Gelder
16 punten
22 novcmber 2002
Cursusleider
Accreditatie
Selectieve darm decontamnatie: een cursus voor de praktijk
NVIC
7 punten
Nationaal Sport Centrum, Papendal, Arnhem
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
261
Cardiologse
IL*
AL, AIP_ inimm~~~~~~,wi.w .-
-
In memorlam Op 12 december 2001 overleed Pe Twisk op 48-jarige
leeffijd.
Hij werd op 6 maart 1953 te Amsterdam geboren en volgde zijn opleiding cardiologie in Pe Twiwk het Catharina Ziekenhuis te Eindhoven onder leiding van dr. El Gamal. In 1989 werd hij geregistreerd als cardioloog, waarna hij als interventiecardioloog naar het Academisch Ziekenhuis Groningen vertrok. Daar vervulde hij deze functie met veel plezier op de afdeling Hartkatheterisatie. Maar als definitieve plek koos hij toch voor een perifeer ziekenhuis: in 1992 werd hij opgenomen in de maatschap Interne Geneeskunde/ Cardiologie van het Delfzicht Ziekenhuis. In die periode beoefende hij de cardiologie met veel interesse en deskundigheid, en bleefhij de invasieve kantvan het vak een warm hart toedragen. Toch bleefhij breed gefnteresseerd in het vak, getuige zijn deelname aan velerlei cursussen en workshops. Ook kon hij altijd in zijn werkzaamheden gestoord worden voor een interessante casus; zijn klinische
bilk werd door iedereen gewaardeerd. Na korte tijd kreeg hij uitbreiding, zodat hij zich ook kon wijden aan bestuurszaken. Hij participeerde in het stafbestuur, het bestuur van de NoordNederlandse Vereniging voor Cardiologie en verder in diverse stafcommissies. Behalve cardioloog was hij een enthousiaste pc-gebruiker, die zich zowel met hardware- als softwareaspecten bezighield. Voor iedereen die belangstelling had voor zijn favoriete programma Flight Simulator was hij bereid zowel demo's als trouble shooting te verzorgen. 252
NWC-bestuur Dr. MJ. de Boer, voorzitter. Prof. dr. E.E. van der Wall, vice-voorzitter. Dr. R.F. Visser, secretaris. W.M. Muijs van de Moer, thesaurier. NWC-bureau Mevrouw A. Veen-van Eck, directeur. Postbus 19192, 3501 DD Utrecht. Tel.: 030-234 50 00, fax: 030-234 50 02, e-mail: bureaufnyvc.nl
Redactie Nieuwsbrief Mw. A. Veen-van Eck, coordinatie. Dr. R.F. Visser, DB-zaken. Tel.: 030-234 50 00, fax: 030-234 50 02,
e-mail: bureau0nwc.nl
Daarnaast was hij een deskundige op het terrein van vliegvissen. Hij vervaardigde zelf diverse materialen voor deze sport, die hij altijd tijdensvakanties beoefende. Gaandeweg kon hij zijn hobby's overbrengen op zijn twee zonen Lars en Erik, die nog op de basisschool zitten. Gezien het plotselinge overlijden van Pe zal het verwerken hiervan voor hen zeker moeilijk zijn.
Wlj wensen zijn vrouw Bea en de twee kinderen Lars en Erik veel sterkte toe in het dragen van dit groot verlies. Als maatschap internisten/cardiologen zulen wij hem missen en wij zijn dankbaar voor wat hij voor het ziekenhuis heeft kunnen betekenen.
J.N. Spanjaard, cardioloog. DelfzichtZiekenhuis, DelidjI.
ESC 2002 BerlUn In Berlijn vindt van 31 augustus tot en met 4 september 2002 het 24e congres van de European Society of Cardiology plaats. Hier wordt wetenschappelijke informatie uitgewisseld op het gebied van cardiovasculaire (patho)fysiologie, epidemiologie, klinische research en
praktijk, diagnostische procedures (imaging etc.), atherosclerotisch hartlijden, kleplijden, hartfalen en ritmestoormissen. Nieuw op het congres zijn de Basic Science Sessions, onder meer gericht op de vasculaire biologie, de biologie van de hartspier, en de moleculaire biologie. Ook nieuw zijn de Focus Cardiology Practise sessions: interactieve sessies, speciaal gericht op de klinische problemen in de dagelijkse praktijk. Net zoals in vorige jaren kan men 'live' kennis nemen van de nieuwe ontwikkelingen in de interventiecardiologie. Op de laatste dag wordt in een sessie van 90 minuten een samenvatting van de belangrijkste items gegeven. Zoals gebruikelijk, maar vooral wegens het grote succes van de afgelopen jaren, organiseert de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) een receptie voor haar leden op zaterdag 31 augustus vanaf 18.30 uur. De NVVC zal, samen met het CardioVasculair Onderwijs Instituut (CVOI) en de Werkgroep Cardiologische Centra Nederland (WCN), in Berlijn een stand inrichten in de expositieruimte. Deze stand heeft de functie van meeting point voor de Nederlandse collega-cardiologen. Er zijn bovendien faciliteiten om te e-mailen en te faxen. De hoofdstad van Duitsland is goed bereikbaar, per trein, auto of vliegtuig. De veelbewogen ge-
Netherlands Heart Journal, Voluc 10, Number 5, May 2002
Nederlandse Vereniging voor Cardiologie
Nieuwsbrief
schiedenis van de stad en de modernisering na de Duitse eenwording maken een bezoek aan de stad zeker de moeite waard (www.berlijn.nl). Het bestuur van de NVVC hoopt dat weer veel Nederlandse cardiologen actief zullen deelnemen aan het congres, dat naast de grote Amerikaanse congressen van het ACC (American College of Cardiology) en de American Heart
Association definitief een belangrijke internationale positie heeft ingenomen (www.escardio.org).
Kandidaatleden - Dr. B.J.L.G. de Smet, cardioloog i.o., UMC, Utrecht; - Mw. L.K. Valk, arts-assistent, Diakonessenhuis, Utrecht; - M.E.K.L. Liem, agnio, AZR-Dijkzigt, Rotterdam; - Mw. M.C.P. Haverkamp, cardioloog i.o., LUMC, Leiden; - M. Voskuil, arts-onderzoeker, AMC, Amsterdam; - A.H.M. Knook, cardioloog i.o., Zuiderziekenhuis, Rotterdam; - H.A. Hauer, agnio, Ziekenhuis Leyenburg, Den Haag; - C.J. Begeman, cardioloog.
De NVVC-stand werd druk bezocht.
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
253
Begeleidingscommissie Hartinterventies Nederland
Nieuwsbrief
Begeleldingscommissie Hartinterventles Nederland Wachtlljstlnventarlsatle PTCA en hartoperaties - pelldatum 18 februarl 2002 Dr. K. T. Koch, secretaris BHN, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam. Ziekenhuls AMC Amphia Antonius AZG AZM Catharina EMC/Dijkzigt LUMC OLVG UMCN UMCU VUMC Weezenlanden Totaal
Voorpelde wachttUd
Md_eo wactld PTCA In numanden
PTCA In maanden 1 0,75 1,25 2 2 1,5 1,25 1 0,25 1,50 0,25 2 I
1
0,75 0,6 1,5
0,75 1,5 0,50
0,75 0,25 0,75 0,25 1,50 0,75
Aantal patnton op de PTCA-wachtlUst ad :'2 m1 totaal .3 maanden 48 0 0 57 11 6 85 0 0 60 0 0 49 0 0 75 0 0 0 48 0 0 48 0 5 0 0 I 36 0 26 0 0 0 36 0 57 0 0 12 630 6
NB: informatie over wachttijden te verkuijgen bij het desbetreffende ziekenhuls.
ZIekenhuls
Voorspelde wachttwjd
hartowpoatles In maanden AMC Amphia Antonius AZG AZM Catharina
EMC/Dijkzigt LUMC OLVG UMCN UMCU VUMC Weezenlanden Totaal
254
Aantal pa n op de hartoperatlevachtllst Mewauchtw,Jd :o2 madn 3 maanden ha_toperatle In maanden total
1,75 0,75 5,5 8
0,75 0,75
4 1,75 4 5 2 5 3 >3
1,50 1,75 2 3
7,5
1,8
2 2,5
2 3 2 2,5
60 93 353 98 122 183 105 72 126 154 102 94 208 1770
12 16 161 55 44 19 45 61 8 16 45 42 117 641
6 9 90 47 22 8 25 49 0 14 4 33 73 380
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
Card io Vasculair Onderwcrijs. -Institu ut _w'M a
Tour d'horkzon 2002 Het eerste Tour d'horizon symposium in 2001 was een succes. In dit congres van de Commissie Kwaliteit en CVOI wordt er naar gestreefd de 'state-of-the-art' en de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de cardiologie weer te geven. Dit jaar is gekozen voor een grotere verscheidenheid aan onderwerpen. Aan de orde komen onder andere de ontwikkelingen op het gebied van beeldvorming, structuur en fysiologie van de coronairvaten, genetica en ziektebeelden, richtlijnen en nieuwe therapeutische
ontwikkelingen bij hartfalen, ontwikkelingen op het gebied van de moleculaire cardiologie en nieuwe technieken in het catheterisatielaboratorium. Tijdens het diner discussiant zal gediscussieerd worden over de toekomst van de cardiologie, die anders dan sommigen willen doen geloven, schitterend is. . Dr. H.R. Michels, cardioloog, directeur. Mw. N.M. Panhuyzen-Goedkoop, cardioloog,
co6rdinator. Mw. K.B. Schick, office manager. CVOI-bureau, Postbus 19192, 3501 DD Utrecht, tel.: 030-234 50 01. fax: 030-234 50 02, e-mail: [email protected]
M.J.M. Cramer, Commissie Kwaliteit NVVC. H.R. Michetls CVOI.
Vrljdag 31 mel 2002 09.00 09.30
Ontvangst en inschrijving Opening
H.R Michels
Voorzitters: M.J.M. Cramer en W. Jaarsma 09.40 New concepts in cardiology: new insights in the ECG 10.05 Cardiovascular MRI: the 'bright' perspective 10.30 Cardiac ultrasound: the revolution goes on! 10.55 Koffie
A.P.M. Gorgels A.C. van Rossum J.RT.C. Roelandt
Voorzitters: C. Borst en P.A.F.M. Doevendans 11.30 Inflammation, infection and coronary plaque vulnerability 11.55 The aorta: from genes to dissection 12.20 Genetics & rhythm
A.C. van der Wal B.J.M. Mulder A.A.M. wilde
Voorzitters: M.J. de Boer en H.A. Bosker 13.45 Adult stem cells: should cardiologists become haematologists? 14.10 Percutaneous interventions in all vessels; 20 years experience 14.35 Thee 15.00 The new Dutch multidisciplinary guideline of chronic heart failure: a 'heartache less' 15.25 Interventions in heart failure 16.00 New devices in heart failure
16.25 18.30 19.30 22.00
Sluiting Aperitief Diner discussiant: The future of cardiology Einde
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
A.J. Rabelink J.M.P.G. Ernst W.L. Mosterd M.J. Schalij A. Meijer
M.J.M. Cramer
o.l.v. E.E. van der Wall
255
CardioVasculair Onderwijs Instituut
Zaterdag 1 juni 2002 09.00 Opening
M.J.M. Cramer
Voorzitters: A.J van Boven en B.J. W.M. Rensing 09.10 From Yentl to Ruth 09.35 New drugs 10.00 Transradial coronary access 10.25 Koffie
A.H.E.M. Maas J.H. Comel F. Kiemeneij
Voorzitters: V. Manger Cats en H.R. Michels 11.00 The cath lab ofthe future 11.25 Pre-hospital triage and reperfusion therapy 11.50 What's new in management of atrial fibrillation? 12.15 Molecular imaging of programmed cell death
P.J. de Feyter F.W.A. Verheugt H.J.G.M. Crijns L. Hofstra
12.40 13.00
Sluiting Einde
H.R Michels
Doelgroep Cardiologen (in opleiding).
NWC-accredltatle 16 punten. Aanmelding U kunt zich aanmelden door ondertekening van de eenmalige incassokaart voor een bedrag van 6 200,- (inclusiefovemachting). Aanmelding geschiedt op volgorde van binnenkomst van het machtigingskaartje.
Annuleren Tot 14 dagen van tevoren wordt C 50,- in rekening gebracht, daama bent u het gehele bedrag verschuldigd. Voor meer Informatie
CVOI-bureau, Postbus 19192, 3501 DD Utrecht, tel.: 030-234 50 01, fax: 030-234 50 02, e-mail: [email protected],
website: www.cvoi.org.
256
Netherlands Hcart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
Cardio Vasculair Onderwijs Instituut
Programma
CVOI
Tour de I'Europe: Coronair scierose De komst van de Euro is een zeer tastbaar bewijs van de verdere eenwording van Europa. Dit geldt niet alleen voor
de economische ontwikkeling maar ook voor vele andere zaken zoals regel- en wetgeving. Binnen de Europese cardiologie speelt de European Society of Cardiology een steeds belangrijkere rol bij de harmonisatie van onder andere postacademisch onderwijs en richtlijn ontwikkeling. In navolging van de succesvolle nationale Tour d' horizon programma's organiseert het CVOI dit jaar voor het eerst een Tour de l'Europe in het European Heart House in Nice. Hier zal aandacht besteed worden aan nascholingsprogramma's binnen Europa
en de werkwijze bij het opstellen van richtlijnen in de cardiologie. Naast deze organisatorische aspecten zullen natuurlijk ook ontwikkelingen in het onderzoek aan bod komen. Gekozen is voor het brede thema atherosclerose. Dit onderwerp zal zowel vanuit technisch perspectief, namelijk de visualisatie van de instabiele plaque, als vanuit meer basaal pathofysiologisch perspectief belicht worden. De deelonderwerpen zul-
len steeds door twee inleiders worden behandeld. De eerste spreker zal ingaan op de laatste ontwikkelingen op zijn/ haar terrein waarna vervolgens de tweede spreker deze ontwikkelingen in een breder perspectiefzal plaatsen en de consequenties voor de dagelijkse praktijk zal bespreken. Wij zijn ervan overtuigd dat de zeer enthousiaste faculty een boeiend en leerzaam programma zal brengen. We zijn erkentelijk voor de unrestricted grant van de firma Novartis die deze belangrijke nascholing mogelijk maakt. D
W.H. van Gilst en H.R. Michels, programmaleiders.
Programma Tour de l'Europe: Coronair sderose 5-8 juni 2002, European Heart House, Sophia Antipolis, Frankrijk
Woensdagavond 5 juni 2002 21.00
Vertrek vanaf Rotterdam Airport
Donderdag 6 juni 2002 Nederland in Europa 09.30 Opening 09.40 European Society of Cardiology 10.10 Continuing Medical Education (CME) in Nederland 10.40 Continuing Medical Education (CME) in Europa: European Board on Accreditation in Cardiology (EBAC) 11.10 11.40 12.10 12.40 13.10
Koffie Union Europeenne Medicine Specialist (UEMS) Richtlijnontwikkeling in Nederland en Europa Staatstoezicht op de volksgezondheid: dienaar ofdiender Lunch
W.H. van Gilst A. Howard H.R. Michels
J. Ortoli H. Weber J.W. Deckers J.H. Kingma
Vrijdag 7 juni 2002
Significante stenoseringen en kwetsbare plaques: Beeldvorming enfysiologische metingen
09.30 09.45 10.30
Flowmeting Drukneting Koffie
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
S. Chamuleau/B. de Bruyne G.J.W. Bech/J.J. Piek
257
CardioVasculair Onderwijs lnstituut
11.00 11.45
IVUS elastografie MRI
12.30
Lunch
A.F.M. van der Steen/H.W.M. Plokker J.J. Bax/E.E. van der Wall
Zaterdag 8 juni 2002 Van pathofysiologie tot Evidence Based Cardiology (EBC) Pathofysiologie, genetica 09.00 Inflammatie 09.30 Lokaal Renine-Angiotensine Systeem (RAS) 10.00 Koffie 10.30 Gerandomiseerd farmacologisch onderzoek 11.00 Resultaten van interventiestudies 11.30 Afsluiting 12.00 Einde 12.30
K Hovingh/P.A.F.M. Doevendans M. Meuwissen/M.J.A.P. Daemen L. Wagenaar/J. Smits
A.A. Voors/J.G.P. Tijssen W.J. van der Giessen/J.J.RM. Bonnier W.H. van Gilst
Aankomst Rotterdam Airport
22.00
Aanmelding U kunt zich aanmelden door ondertekening van de eenmalige incassokaart voor een bedrag van e 300,-. Aanmelding geschiedt op volgorde van binnenkomst van het machtigingskaarte.
Annuleren Tot 14 dagen van tevoren wordt E 50,- in rekening gebracht, daarna bent u het gehele bedrag verschuldigd. Voor meer informatie CVOI-bureau, Postbus 19192, 3501 DD Utrecht, tel.: 030-234 50 01, fax: 030-234 50 02, e-mail: [email protected], website: www.cvoi.org.
258
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
i__qw^
Cardio VasculIar Onderwijs Intiut* * Onderwtjs hnstttuu t P_s
De cardloloog te recht In toenemende mate wordt de medische professie geconfronteerd met een mondiger wordende patient en/of familie. Kwalijk is dit niet. Kritische gesprekken kunnen de medische professie ook van dienst zijn. De medicus practicus dient zorgvuldig te handelen en het beoogde behandelplan met de patient en/of familie te bespreken en de patient en/of familie te wijzen op de eventuele risico's en gevolgen van de voorgenomen behandeling. Dit was in feite reeds goed gebruik voor de inwerkingtreding van de wet BIG (Beroepsuitoefening In de
.~~~~~~~~~~~~~i
~
_.
~~~~~~~~~~~ ._da
Gezondheidszorg), waarin dit verplicht is gesteld. Soms wordt echter terecht of onterecht getracht om de dokter in een kwaad daglicht te stellen. Wanneer het medisch tuchtcollege u uimodigt om een klacht tegen u te behandelen, gaan u de haren overeind staan en krijgt u het gevoel dat dit toch onmogelijk is. Een
dergelijke casus kost u meer energie en tijd dan al uw patienten bij elkaar. In de CVOI-cursus 'De cardioloog te recht', die u in samenwerking met Mark Two Communications wordt aangeboden, wordt getracht u te confronteren met de 'ins and outs' rondom de gang naar het Tuchtcollege, hoe daarmee om te gaan en wat dit voor u als medicus practicus impliceert. u M.M. van Ditzhuijzen, R. van Nieuwenhuizen, cursusleiders.
Programma 'De cardioloog te recht'
Vrijdag 14juni 2002, Gertrudis kapel, Utrecht 09.30
Ontvangst en inschrijving
Dagvoorzitters: M.M. van Ditzhuijzen en R. van Nieuwenhuizen 10.00 Opening Status en ontwikkeling van klachten en claims in Nederland 10.10 10.35 Wettelijke plichten arts-patient relatie 11.00 Koffie 11.25 Ziekenhuis en specialist: een twee-eenheid 11.50 Preventie van klachten en claims Een zaak voor het tuchtcollege: ramp of relatiefrisico 12.15 12.40
Lunch
13.30
3 workshops in parallelsessie: Workshop 1
Workshop 2 Workshop 3 15.00
Thee
15.30
DE ZAAK: de cardioloog te recht
16.30
Sluiting Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
R- van Nieuwenhuizen D. Looten R van der Mark
H. Plokker J.E.L. Cremers H. van der Poel-Berkovits
Voorzitter: R van Nieuwenhuizen Consulent: D. Looten Voorzitter: H.R Michels Consulent: R. van der Mark Voorzitter: L. Relik-van Wely Consulent: H. van der Poel-Berkovits
259
CardioVasculair Onderwijs Instituut
Doelgroep Cardiologen (in opleiding) NWVaccreditatle 8 punten.
Aanmelding U kunt zich aanmelden door ondertekening van de eenmalige incassokaart voor een bedrag van £ 140,-. Aanmelding geschiedt op volgorde van binnenkomst van het machtigingskaartje. Annuleren Tot 7 dagen van tevoren wordt E 25,- in rekening gebracht, daama bent u het gehele bedrag verschuldigd. Voor meer Informatle
CVOI-bureau, Postbus 19192, 3501 DD Utrecht, tel.: 030-234 50 01, fax: 030-234 50 02, e-mail: [email protected], website: www.cvoi.org.
Regels voor accredltatle van na- en bljscholing door de NWC/Commissle Kwalltelt-CVOI Algemene bepalingen bij het indienen van accreditatieaanvragen 1. Aanmelding van een cursus/symposium dient ten minste twee maanden (datum binnenkomst CVOI) voor de geplande cursusdatum te geschieden bij de directeur van het CVOI. Voor werkgroepen en commissies van de NVVC en voor regionale cardiologenverenigingen wordt een aanvraagtermijn van een maand gehanteerd. 2. Aanmeldingsformulieren zijn te verkrijgen bij het CVOI-bureau; het verzoek tot accreditatie wordt pas in behandeling genomen na ontvangst van de volledig ingevulde formulieren. 3. Het aanmeldingsformulier dient vergezeld te gaan van het programma van de cursus/het symposium, een lijst van leden van de programmacommissie en de uitnodigingsbrief. 4. Tot goed gebruik behoort dat de uitnodigingsbrief op eigen briefpapier geschiedt en niet op briefpapier van de sponsor. 5. Het programma moet algemeen toegankelijk zijn voor elke in Nederland werkzame cardioloog (i.o.). D.w.z. individuele mailing aan alle Nederlandse cardiologen (i.o.) en/of tijdige publicatie in het tijdschrift Netherlands Heart Journal (voorheen: Cardiologie). 6. Het programma moet inhoudelijk van hoogstaand niveau zijn, gewaarborgd door een onaffhankelijke programmacommissie. 7. Accreditatie geschiedt op basis van inhoud en is onafhankelijk van de wijze van organisatie en de aard van sponsoring. 8. Rondom voor- en najaarscongressen van de NVVC wordt een accreditatievrije periode in acht genomen. Dit betekent dat vanaf de maandag voorafgaande aan genoemde congressen tot en met de zondag ema geen accreditatie aan andere cursussen of congressen kan worden verleend. (Besluit Algemeen Bestuur NVVC, december 1999.)
260
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
CardioVasculair Onderwijs Instituut
Cursusprogramma CVOI Datum 23 mei 2002
31 mei-i juni 2002
Titel/onderwerp/locatie 8e Echoavond Restaurant Hoog Brabant, Utrecht
Tour d'horizon 2002
Oranje Hotel, Noordwijk
Cursusleider B.J.M. Delemarre
Accreditatie 2 punten
M.J.M. Cramer/ H.R. Michels
16 punten 14 punten
5-8 juni 2002
Tour de l'Europe: coronair sclerose European Heart House, Sophia Antipolis, Frankrijk
W.H. van Gilst
14 juni 2002
De cardioloog te recht Gertrudis Kapel, Utrecht
R. van Nieuwenhuizen
8 punten
27 sept. 2002
Inspanningsfysiologie
J. Hoogsteen/B. Pluim
8 punten
Acute Cardiac Life Support
B.T.J. Meursing
8 punten
H.J.J. Wellens
8 punten
Nog niet bekend
11 oktober 2002
VVAA, Utrecht 7 november 2002
ECG cursus Slot Zeist
Overige symposla/cursussen geaccrediteerd door de Nederlandse Vereniging voor Cardlologle Datum
Titel/onderwerp/locatie
21 mei 2002
Niet farmacologische behandeling van hartritmestoomissen F.WA. Verheugt UMC St. Radboud, Nijmegen
2 punten
24 mei 2002
Moleculaire cardiologie in klinisch perspectief Postelse Hoeve, Tilburg
H.F. Baars
7 punten
9-11 juni 2002
Einthoven 2002: 100 years of electrocardiography, from diagnosis to treatment Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden
M.J. Schalij/ E.E. van der Wall
27 punten
28 juni 2002
Evidence Based Medicine in acute coronary syndromes Oranje Hotel, Noordwijk
F.WA. Verheugt
8 punten
12-13 sept. 2002
NVIC Najaarssymposium Nationaal Sport Centrum, Papendal, Arnhem
NVIC
15 punten
18-19 sept. 2002
Pacemakerpraktijk voor cardiologen i.o Bilderberg Hotel 't Speulderbos, Garderen
L.M. van Gelder
16 punten
30-31 okt. 2002
Pacemakerpraktijk voor cardiologen i.o. Bilderberg Hotel Kasteel * Kerckebosch, Zeist
L.M. van Gelder
16 punten
22 novcmber 2002
Cursusleider
Accreditatie
Selectieve darm decontamnatie: een cursus voor de praktijk
NVIC
7 punten
Nationaal Sport Centrum, Papendal, Arnhem
Netherlands Heart Journal, Volume 10, Number 5, May 2002
261
